پیام آموزشی ۱۴
ضرورت اجرای CM
حفظ ناوگان مسافربری و افزايش بهره وری آن، مستلزم بكارگيری روشهای مناسب نگهداری و تعميرات می باشد. در زمانهای گذشته، امكان پيش آگاهی و كنترل فرسايش غيرعادی و عيب اوليه ماشين وجود نداشت و خرابی / توقف ناگهانی ماشين بعنوان پديده ای پرهزينه، غيرقابل پيش بينی و غيرقابل كنترل شناخته مي شد. عمر كوتاهتر ماشين، خرابيها و توقفهای مكرر، تعميرات پرهزينه و مصرف قطعات فراوان از تبعات روشهای سنتی می باشد. در روشهای سنتی، بيشترين تلاش مسئولين ماشين آلات و ناوگانهای حمل و نقل، تجهيز تعميرگاه های متعدد و بزرگ و تهيه/تامين قطعات و تعميركاران خبره، مي باشد. با توجه به موارد فوق و نظر به تجارب بدست آمده، مديران ناوگانهای مسافری و باری در جهان، جهت كاهش هزينه و افزايش كارائی ناوگان، از روشهای پيشرفته، آسان و اقتصادی (CM) استفاده مي کنند.
اهداف برنامه CM
- كنترل صحت و كيفيت انجام سرويسها
- كنترل كيفيت روغن و فيلترهای مصرفی
- افزايش عمر دوره استفاده از روغن و فيلتر (سرويسها)
- شناسائی فرسايش غيرعادی و علل آن
- عيب يابی بموقع، قبل از پيشرفت عيب و خسارت
- كمك به پيشبينی و برنامه ريزی تعميرات
- كنترلهای مديريتی در مورد نحوه راهبری اتوبوسها
مهمترين اركان اصلی براي پياده سازی و بكارگيری فن آوری CM را ميتوان در سه محور زير خلاصه نمود:
- دانش فنی / تعيين انتظارات
- نمونه گيری / انجام آزمايشها
- ايجاد سيستم CM درسازمان
دانش فنی CM و شناخت كافی به اين فن آوری از ضروريات قطعی پياده سازی صحيح و موثر CM در سازمان اتوبوسرانيها می باشد. به همين دليل آموزش و آگاهی كاربران CM حائز اهميت ميباشد.
مراحل اجرای برنامه CM
- استخراج اطلاعات از درون سيستم، از طريق آزمايش نمونه روغن آن
- بررسی و كارشناسی نتايج (تشخيص وضعيت دستگاه از نظر سلامت و يا هرگونه مشكل احتمالی)
- بررسی و تشخيص علل ايجاد فرسايش و انجام اقدامات ضروری
آزمايشها و اطلاعات مورد نياز CM
اطلاعات موجود در نمونه روغن بسيار گسترده است و استخراج دقيق آن مستلزم انجام انواع آزمايشها مي باشد. از ميان صدها نوع آزمايش روغن، انتخاب آزمايشهای مورد نياز، تا حد زيادی بستگی به نوع، مشخصات فنی و اقتصادی ماشين آلات دارد. استفاده از آزمايشهای پايه ای در بدست آوردن حداقل اطلاعات براي تشخيص وضعيت دستگاه و روغن آن ضروري است. انجام آزمايشهای پايه ای روغن، دربرنامه CM همه انواع ماشينها، از جمله اتوبوسها، ضروری است.
آزمايشهای پايه برای كنترل روغنهای موتور نو
- گرانروی
- شاخص گرانروی
- مواد افزودنی
- خاصيت ضد اسيدی (TBN)
- آلودگيها (آب، سیلیس)
آزمايشهای پايه برای كنترل روغنهای موتور کارکرده
- گرانروی
- مواد افزودنی
- ذرات و عناصر فرسايشی
- آلودگي آب
- ذرات و عناصرآلودگی / گرد و خاك (سيليس) و غيره
- سنجش ذرات آهنی آزاد PQ و يا تست فروگرافی مستقیم DRF
علاوه برآزمايشهای پايه ای و روتين، در برخي موارد، به تشخيص كارشناسان، انجام آزمايشهای تكميلی به منظور استخراج اطلاعات بيشتر ضروری است.
- تست فروگرافی مشاهداتی (AF)
- خاصيت ضد اسيدی۳ (TBN)
- آلودگی سوخت
- آلودگی دوده
- ….
منافع اقتصادي برنامه CM
صرفه جوئيهای اقتصادي، يكي از مهمترين دلايل بكارگيری CM در ناوگان اتوبوسرانيها مي باشد. هزينه اجرای CM در سيستم نگهداری و تعمير ناوگان اتوبوسرانی، در برابر صرفه جوئيهای مستقيم و غیر مستقیم حاصل از اجرای CM، بيش از ده برابر برآورد شده است، شامل:
- كاهش هزينه تعميرات (قطعه و دستمزد)
- كاهش هزينه سرويس (مواد مصرفی، دستمزد و زمان توقف)
- كاهش استهلاك
- افزايش عمر دستگاه
- كاهش توقفها
- افزايش قابليت اطمينان
- برنامه ريزی و كنترلهای مديريتی
- …
CM براي ماشينهاي نو و يا فرسوده
در بسياری از موارد سئوال مي شودكه آيا CM برای ماشينهای نو كاربرد بيشتری دارد و يا ماشينهای كاركرده (فرسوده)؟ با در نظر گرفتن توانائيهای CM در زمينه:
- كنترل و پيشگيری (شناسائي عوامل خرابی/استهلاك و رفع آن)
- عيب يابی بموقع
در اتوبوسهای باكاركرد پائين (نو)، بويژه در دوره گارانتی و بعد از آن، به كمك CM ميتوان در درجه اول هرگونه مشكلات ناشی از ساخت و مونتاژ را شناسائی نمود. همچنين، به كمك CM و كنترلهای آن، امكان افزايش عمر و اجتناب از تعميرات زود رس وجود خواهد داشت.
در اتوبوسهای با كاركرد بالا و فرسوده نيز بكارگيری CM باعث پيشگيری از فرسايش بيشتر و خرابي پيش از موقع مي شود. در ماشينهای كاركرده كه آسيب پذيری بيشتری دارند، CM باعث عمر طولاني تر و كاهش هزينه راهبری و تعميرات می شود.
اجرای برنامه CM در ناوگانهای اتوبوسرانی
- تعيين مسئول CM و گردش كار CM
- آموزش (مسئول CM و همكاران)
- تعيين جايگاه سازمانی، اختيارات و روابط CM با مديريت، سرويس، تعميرات، تداركات و غيره
- نصب و بكارگيری نرم افزار CM
- تعيين تناوب و برنامه نمونه گيری
برنامه نمونه گيری روغن
هرچند نمونه گيری روغن عمليات نسبتا آسانی است، ولي كارائی CM وابستگی قطعی به دقت و صحت نمونه گيری دارد. به همين دليل نمونه گيری روغن بايستی مطابق با روشهای توصيه شده انجام شود. برخی از مهمترين نكاتی كه در نمونه گيری روغن بايستی رعايت شود:
- زمان مناسب نمونه گيری (نمونه گيری موتورها معمولا قبل از تعويض روغن انجام مي شود)
- تناوب نمونه گيری (نمونه گيری موتورها بستگي به وضعيت و سلامت آن دارد)
- رعايت دقيق دستور العمل نمونه گيری
زمان نمونه گيری براساس تشخيص مسئول CM، وضعيت دستگاه و با در نظر گرفتن نتايج نمونه های قبل انجام مي شود. حداقل ساعت كاركرد روغن براي نمونه گيری يكصد ساعت پيشنهاد مي شود. معمولا نمونه ای كه در مدت كوتاهی پس از ريختن روغن بداخل موتور گرفته شده است، فاقد اطلاعات واقعی در زمينه وضعيت موتور و روغن آن خواهد بود.
اولين نوبت نمونه گيری
مرحله شروع CM در هر سازمان حائز اهميت زيادی مي باشد. نتايج آزمايش اولين نمونه روغن از ماشين، ارزيابی اوليه را از وضعيت ماشين (سلامت/عيب/كيفيت سرويسها/وضعيت و كيفيت روغن) ارائه می نمايد.
براساس نتايج اولين نمونه، زمانبندی نمونه گيری نوبتهای بعدی مشخص خواهد شد.
تاكيد می شود كه برای اظهار نظر و ارزيابی وضعيت موتور، حداقل سه نوبت نمونه گيری لازم مي باشد.
مهمترين اولويت بكارگيری CM
همانطوريكه عنوان شد، اهداف و انتظارات مختلفی از بكار گيری CM وجود دارد. در ارتباط با ناوگان اتوبوسرانيها، می توان انتظارات را به شرح ذيل در نظر گرفت:
- كنترل: سرويسها-كيفيت و عمر روغن و فيلتر-عوامل استهلاك دستگاه-پيشگيری از عيوب
- عيب يابی بموقع، قبل از توسعه و خسارت عيب
- برنامه ريزی و كنترلهای مديريتي
مهمترين اولويت در بكارگيري CM، كنترل و پيشگيري فرسايشهاي غيرعادی، از طريق شناسائی بموقع عوامل آن است. تحقق اين الويت بسيار ساده و كم هزينه خواهد بود نظير: تشخيص كيفيت و صحت روغن، كيفيت و صحت سرويسها، آلودگيهاي آب، سوخت و يا سيليس.